Widzę, słyszę, rejestruję w pamięci, ale … no właśnie - czy muszę dzielić się swoją wiedzą z Sądem ? Czy muszę opowiadać przed Sądem o swoich obserwacjach ? Odpowiadać na pytania ?
Każdy z nas na swój własny sposób spostrzega i zapamiętuje otaczający nas świat oraz towarzyszące zdarzenia.
To, co dzieje się dookoła, poznajemy dzięki informacjom docierającym za pośrednictwem zmysłów - głównie wzroku, słuchu, węchu, a także dzięki receptorom dotykowym i smakowym. W procesie składania zeznań najistotniejszą rolę co do zasady odgrywa wzrok i słuch.
ŚWIADEK W POSTĘPOWANIU CYWILNYM
Jeżeli zostaliśmy już wezwani do Sądu w charakterze świadka - pamiętajmy - bycie świadkiem nie jest naszym prawem, lecz na tym etapie obowiązkiem.
Nie możemy zignorować takiego wezwania, ponieważ mogą nas spotkać dolegliwe konsekwencje. Każda osoba wezwana bowiem przez Sąd jako świadek, zobowiązana jest stawić się w miejscu, dniu i godzinie, wskazanych na wezwaniu i pozostać tam, aż do zwolnienia.
W dzisiejszym wpisie odpowiem na najczęściej pojawiające się pytania :
1) Czy mogę odmówić składania zeznań lub odpowiedzi na poszczególne pytania?
2) Co zrobić jeśli zostałem wezwany w charakterze świadka do Sądu znacznie oddalonego od mojego miejsca zamieszkania ?
3) Jak mam się zachować, kiedy termin rozprawy przypada w tym samym czasie co wykupione już przeze mnie wakacje, lub w czasie kiedy zaplanowany mam np. zabieg chirurgiczny, albo kiedy mój stan zdrowia uniemożliwia osobiste stawiennictwo ? Jakie są konsekwencje mojego niestawiennictwa w Sądzie ?
4) Czy mogę złożyć zeznania na piśmie?
5) Czy mogę starać się o zwrot jakiś kosztów, np. kosztów podróży?
Ad. 1) Prawo odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania
Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia.
Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia.
Ponadto świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych wyżej na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.
Duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.
Ad. 2) Znaczne oddalenie Sądu od miejsca zamieszkania
Procedura cywilna przewiduje możliwość przesłuchania świadka w drodze pomocy sądowej przez Sąd właściwy dla jego miejsca zamieszkania, jeżeli przemawiają za tym względy celowości lub ekonomii - przy czym decyzja w tym zakresie należy do Sądu.
Co do zasady przyjmuje się, że przeprowadzenie dowodu w drodze pomocy sądowej nie jest dopuszczalne, jeżeli pomiędzy siedzibą Sądu, a miejscem zamieszkania lub siedziby świadka odległość jest mniejsza niż 50 km.
Aby przesłuchanie nastąpiło w opisany sposób, koniecznym jest złożenie przed Sądem (w którym pierwotnie mamy być przesłuchani), stosownego wniosku.
Ad. 3) Niestawiennictwo w Sądzie
Świadek, który nie może stawić się na wezwanie Sądu, powinien usprawiedliwić swoje niestawiennictwo. Powinno to nastąpić co do zasady w formie pisemnej, ze wskazaniem przyczyn nieobecności i w razie potrzeby z załączeniem dokumentów potwierdzających niemożność stawiennictwa na wezwanie sądu. Takie usprawiedliwienie powinno wpłynąć do Sądu przed wyznaczonym terminem przesłuchania.
W przypadkach nagłych świadek może zawiadomić Sąd o swojej nieobecności także telefonicznie, faksem lub za pośrednictwem poczty elektronicznej.
Jeżeli niemożność stawiennictwa świadka wynika z jego stanu zdrowia, konieczne jest przedstawienie zaświadczenia potwierdzającego się niemożność stawienia się na wezwanie Sądu - wystawionego przez lekarza sądowego.
Jeżeli świadek z powodu choroby czy kalectwa nie może opuszczać miejsca, w którym przebywa, możliwe jest przesłuchanie tego świadka w miejscu jego pobytu.
Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo Sąd skaże świadka na grzywnę, po czym wezwie go powtórnie, a w razie ponownego niestawiennictwa skaże go na ponowną grzywnę i może zarządzić jego przymusowe sprowadzenie.
Świadek w ciągu tygodnia od daty doręczenia mu postanowienia skazującego go na grzywnę lub na pierwszym posiedzeniu, na które zostanie wezwany, może usprawiedliwić swoje niestawiennictwo. W razie usprawiedliwienia niestawiennictwa Sąd zwolni świadka od grzywny i od przymusowego sprowadzenia.
Ad. 4) Przesłuchanie świadka na piśmie
Stosunkowo nową instytucją jest możliwość przeprowadzenia w procesie dowodu z przesłuchania świadka na piśmie.
Decydując o przeprowadzeniu dowodu z zeznań świadka na piśmie, Sąd wydaje postanowienie dowodowe wskazując, że zeznania mają być złożone na piśmie.
W przypadku braku takiego wskazania, świadek składa zeznania ustnie na rozprawie. Postanowienie Sąd doręcza świadkowi równocześnie ze zobowiązaniem go do przesłania zeznań.
Przepis dotyczący przesłuchania świadka na piśmie ma szczególne znaczenie w kontekście prowadzenia procesów sądowych w czasach pandemii i jest dość powszechny.
Jak większość rozwiązań, uregulowanie to ma sporo zalet, jednakże również istotne wady. W tym temacie powstanie jednak odrębny post, dlatego szczegóły wkrótce.
Ad. 5) Zwrot kosztów
Świadek, który stawił się na wezwanie Sądu ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych, związanych ze stawiennictwem do Sądu, a ponadto wynagrodzenia za utratę zarobku.
Na stosowny wniosek świadka może przysługiwać mu zwrot m.in.:
a) kosztów podróży - z miejsca jego zamieszkania do miejsca wykonywania czynności sądowej na wezwanie sądu - w wysokości rzeczywiście poniesionych, racjonalnych i celowych kosztów przejazdu własnym samochodem lub innym odpowiednim środkiem transportu. Wysokość tych kosztów świadek powinien należycie wykazać, a więc należy zachować dokumenty potwierdzające wysokość poniesionych kosztów podróży (np. bilety, rachunki za paliwo);
b) zwrot kosztów noclegu oraz utrzymania w miejscu wykonywania czynności sądowej - w wysokości faktycznie poniesionych i celowych kosztów noclegu i utrzymania;
c) zarobku lub dochodu utraconego z powodu stawiennictwa na wezwanie sądu - w wysokości jego przeciętnego dziennego zarobku lub dochodu. Utratę zarobku lub dochodu oraz ich wysokość, świadek powinien należycie wykazać, a więc należy przedstawić dokument potwierdzający wysokość przeciętnego zarobku lub dochodu.
Koszty należne świadkowi co do zasady pokrywane są z zaliczki uiszczanej przez stronę, na wniosek której świadek został wezwany.
Wniosek o przyznanie powyższych należności składa się ustnie do protokołu lub na piśmie, w terminie 3 dni od dnia zakończenia czynności z udziałem osoby uprawnionej do tych należności.
Prawo do żądania powyższych należności służy osobie wezwanej w charakterze świadka, jeżeli się stawiła, choćby nie została przesłuchana (zdarza się to np. przy długich opóźnieniach w sprawie).
Powyższe należności przysługują także osobie towarzyszącej świadkowi, jeżeli świadek nie mógł stawić się na wezwanie sądu bez opieki tej osoby.
Temat świadka w postępowaniu cywilnym i pytań z tym związanych jest bardzo szeroki, dlatego jeśli post nie udzielił odpowiedzi na wszelkie niejasności czy pytania - zachęcam do kontaktu !